1. Giới thiệu tổng quan về Đền Nghè Hải Phòng
1.1. Vị trí địa lý
Toạ lạc tại trung tâm thành phố, đền Nghè Hải Phòng mang nét đẹp riêng biệt, thu hút ánh nhìn và tạo ấn tượng sâu sắc cho bất cứ ai từng ghé thăm. Nơi đây là địa điểm tưởng nhớ nữ tướng Lê Chân, người gắn bó với lịch sử mở đất và bảo vệ Hải Phòng.
Khoảng cách từ trung tâm Hải Phòng như Nhà hát lớn hay hồ Tam Bạc tới đền Nghè chỉ gần 2 km, rất tiện để di chuyển. Khách có thể đi taxi, xe bus hoặc xe máy để tới đền.
1.2. Lịch sử hình thành và ý nghĩa của Đền Nghè Hải Phòng
Hành trình hình thành của đền Nghè Hải Phòng gắn với nữ tướng Lê Chân, vị anh hùng tiêu biểu của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng trong giai đoạn năm 40-43. Bà ra đời ở làng An Biên, dồn tâm sức gây dựng, hình thành vùng đất này và mở đầu cho sự phát triển của Hải Phòng hôm nay.
Bàn thờ nữ tướng Lê Chân. (Nguồn: Sưu tầm)
Theo truyền thuyết, sau khi bà tuẫn tiết, thân xác hóa đá rồi trôi về khu vực sông Tam Bạc – sông Cấm. Dân làng đã tôn kính rước viên đá ấy về lập miếu thờ, ban đầu là một ngôi miếu nhỏ tên An Biên cổ miếu. Trải qua nhiều triều đại, ngôi đền dần được xây dựng kiên cố, tu sửa nhiều lần để lưu giữ sự linh thiêng vốn có.
Đền Nghè mang trong mình ý nghĩa lớn lao đối với người Hải Phòng, là nơi tưởng niệm công lao khai phá và bảo vệ vùng đất cảng của nữ tướng Lê Chân. Ngôi đền cũng là biểu tượng vững chãi cho ý chí, niềm tự hào của bao thế hệ nơi đây. Từ năm 1975, Nhà nước đã công nhận đền Nghè là di tích lịch sử văn hóa quốc gia và giao Bảo tàng Hải Phòng phụ trách bảo tồn, gìn giữ.
2. Kiến trúc đặc sắc của Đền Nghè Hải Phòng
2.1. Tổng quan kiến trúc
Đền Nghè được thiết kế dựa theo kiểu chữ “nhị” truyền thống, tạo thành quần thể hài hoà gồm các hạng mục như tam quan, thiêu hương, tòa bái đường, giải vũ, hậu cung, nhà bia cùng tượng voi đá, ngựa đá. Việc bố trí các hạng mục theo trục trung tâm giúp toàn bộ không gian đền toát lên vẻ uy nghiêm, yên tĩnh.
Điểm nhấn nổi bật là tòa bái đường gồm 5 gian rộng rãi, xây dựng từ 16 cột lim đặt trên đá lớn với những đường chạm khắc công phu. Hậu cung cao hơn gồm 3 gian, được xây theo kết cấu hai tầng vừa bề thế, vừa tạo cảm giác mát mẻ. Gỗ lim lâu năm kết hợp với đá tảng tự nhiên sử dụng trong xây dựng, thể hiện sự bền vững và kỹ thuật truyền thống.
Các đợt trùng tu quan trọng như giai đoạn 1924-1927 và 2007-2009 đã giúp đền Nghè không những giữ được nét kiến trúc xưa mà còn bổ sung thêm các hạng mục phục vụ sinh hoạt cộng đồng, đáp ứng nhu cầu hiện đại mà vẫn bảo tồn giá trị cổ kính.
Điện thờ chính tại đền Nghè Hải Phòng. (Nguồn: Sưu tầm)
2.2. Các chi tiết điêu khắc, linh vật và đồ thờ tự cổ
Cổng chính của đền Nghè Hải Phòng nổi bật với mái ngói cổ, trang trí các hình rồng, phượng, long mã đắp nổi, biểu tượng của sự uy nghi, phồn thịnh và vận may. Mỗi nét chạm, mỗi hình trang trí đều do bàn tay khéo léo của các nghệ nhân xưa tạo nên, góp phần làm tăng giá trị nghệ thuật.
Các bức tượng voi đá và ngựa đá đặt tại tam quan và sân chính như những người gác giữ, thể hiện sức mạnh, lòng trung nghĩa. Đầu đao, các cột gỗ lim đều được chạm khắc hình tứ linh long, ly, quy, phụng, vừa mang ý nghĩa bảo vệ vừa biểu trưng cho sự trường tồn của di tích.
Trong tòa bái đường và hậu cung, khách tham quan sẽ bắt gặp các khánh đá lớn, giường đá cổ, chuông đồng cùng nội thất lim chạm cảnh hoa lá như tùng, cúc, mai, cùng các chủ đề về Hai Bà Trưng, núi non… Các hiện vật này thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật cung đình và dân gian, làm nên nét riêng cho đền Nghè.
Các linh vật đều hướng về trung tâm trong tư thế chuyển động. (Nguồn: Sưu tầm)
2.3. Hiện vật, đồ thờ và giá trị bảo tồn
Đền Nghè lưu giữ nhiều hiện vật cổ quý giá như chuông đồng, binh khí, tượng nữ tướng Lê Chân, bộ khánh đá, giường đá, bia đá ghi thần tích. Đặc biệt, "Bộ kim phẩm đền Nghè" đã được vinh danh là Bảo vật Quốc gia trong năm 2026, càng khẳng định tầm vóc và giá trị của di sản.
Giá trị bảo tồn của đền Nghè Hải Phòng không chỉ nằm ở các hiện vật quý mà còn ở không gian di sản sống động, nơi kết nối hài hòa giữa lịch sử, nghệ thuật và tinh thần của người Hải Phòng. Ngôi đền luôn được quản lý chặt chẽ, thường xuyên trùng tu, gìn giữ nguyên trạng để thế hệ sau tiếp tục khám phá và trân trọng.
Kiệu Bát Cổng được điêu khắc tỉ mỉ. (Nguồn: Sưu tầm)
3. Giá trị văn hóa và lễ hội truyền thống tại Đền Nghè Hải Phòng
3.1. Các lễ hội lớn tại đền Nghè Hải Phòng trong năm 2026
Lễ hội truyền thống nữ tướng Lê Chân vào các ngày 6-8/3/2026 (tức mồng 7-9 tháng 2 âm lịch năm Ất Tỵ) là sự kiện trọng điểm tại đền Nghè trong năm. Phần lễ bao gồm các nghi thức như cáo yết, dâng hương, rước tượng nữ tướng, được tổ chức trang trọng và giữ đúng phong tục xưa.
Bên cạnh phần lễ, phần hội sôi nổi với các tiết mục nghệ thuật dân gian đặc sắc, thi hoa Thủy Tiên, cùng các trò chơi truyền thống như vật, kéo co, đua thuyền… tạo nên không khí tưng bừng, gắn kết cộng đồng các lứa tuổi.
Lễ hội đền Nghè Hải Phòng chào đón đông đảo khách thập phương, trong nước và quốc tế về dự lễ, chiêm bái, tham gia các hoạt động nghệ thuật, hòa mình vào không khí lễ hội, khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Ngoài lễ hội lớn tháng 3, trong năm còn có những ngày tưởng niệm như 8/2 âm lịch, 25/12 âm lịch, 18/8, 15/8 với các nghi thức cầu mùa, cầu an cho dân làng và cộng đồng.
Lư hương đồng lớn được đặt giữa sân. (Nguồn: Sưu tầm)
3.2. Đền Nghè trong đời sống tâm linh người Hải Phòng
Đối với cộng đồng người Hải Phòng, đền Nghè là chốn linh thiêng để gửi gắm ước vọng an lành, cầu phúc, cầu lộc trong những dịp đầu năm, lễ tết hay các ngày đặc biệt của gia đình. Nhiều người tin rằng, việc thành tâm dâng hương tại đây sẽ mang đến may mắn, thành công, bình yên cho gia đình và người thân.
Lễ hội truyền thông nữ tướng Lê Chân. (Nguồn: Sưu tầm )
Mối liên kết của người dân với đền Nghè Hải Phòng được minh chứng qua vô số câu chuyện dân gian truyền miệng, từ tích nữ tướng giúp vua Trần Nhân Tông thắng trận, các chuyện báo mộng cho tới những truyền thuyết về sự linh thiêng của đền suốt bao đời.
Nét đặc sắc của lễ hội, không gian linh thiêng cùng các giá trị cộng đồng bền vững đã tạo nên sức sống trường tồn cho đền Nghè. Nơi đây là điểm tựa văn hóa, tâm linh cho người dân Hải Phòng và khách thập phương trong mọi dịp hành hương, chiêm bái.
Ngoài tham quan Đền Nghè Hải Phòng, nơi thờ nữ tướng Lê Chân và lưu giữ nhiều giá trị lịch sử, du khách còn có thể ghé thăm Cây đa 13 gốc, Khu du lịch Đồ Sơn, hay trải nghiệm tuyến cáp treo Sun World Cat Ba để ngắm toàn cảnh vịnh Lan Hạ tuyệt đẹp từ trên cao. Để có một hành trình trọn vẹn, hãy kết hợp tham quan, thưởng thức ẩm thực địa phương và tận hưởng không khí biển trong lành đặc trưng của thành phố hoa phượng đỏ.
Đền Nghè Hải Phòng dung hòa giữa yếu tố lịch sử, nghệ thuật và tinh thần dân tộc, phản ánh bề dày văn hóa nổi bật của thành phố Cảng. Khi đặt chân tới nơi này, du khách vừa có thể chiêm bái không gian trang nghiêm vừa hòa mình vào dòng chảy lịch sử xen lẫn hiện đại. Đừng quên lên kế hoạch ghé thăm Hải Phòng 2026 và chia sẻ trải nghiệm để lan tỏa giá trị di sản quê hương!