1. Tổng quan về di tích lịch sử Hải Phòng
Trải qua nhiều thế kỷ, Hải Phòng luôn giữ vị trí quan trọng trong công cuộc bảo vệ cửa ngõ phía Bắc của Tổ quốc. Thành phố cảng này từng là nơi chứng kiến ba chiến thắng vang dội trên dòng sông Bạch Đằng, là quê hương của nhiều nhân vật nổi tiếng như Nguyễn Bỉnh Khiêm, đồng thời cũng là trung tâm quyền lực của triều Mạc.
Di tích còn sót lại tại Bến K15. (Nguồn: Sưu tầm)
Với vị trí thuận lợi ở đồng bằng duyên hải Bắc Bộ, Hải Phòng trở thành nơi hội tụ của nhiều nét văn hóa khác nhau. Sự phát triển của đô thị cảng trong hơn một thế kỷ qua đã góp phần khẳng định nơi đây là trung tâm văn hóa, kinh tế tiêu biểu của miền Bắc. Nhờ đó, Hải Phòng không chỉ mang dáng vẻ hiện đại, năng động của một thành phố cảng mà còn lưu giữ trong mình những giá trị truyền thống đặc sắc, tạo nên bản sắc riêng khó trộn lẫn.
Thành phố Hải Phòng hiện có 3.981 di tích, trong đó gồm 02 di sản thế giới, 09 di tích quốc gia đặc biệt, 257 di tích quốc gia, 722 di tích cấp thành phố và 33 bảo vật quốc gia. Nổi bật là Quần đảo Cát Bà, Côn Sơn – Kiếp Bạc, Bạch Đằng Giang và Nhà hát thành phố. Ngoài ra, Hải Phòng còn có 02 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh là Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ và Hát Ca trù, cùng 24 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và 1.289 lễ hội. Hệ thống di sản phong phú này đang góp phần đưa Hải Phòng trở thành điểm đến du lịch văn hóa và lịch sử hấp dẫn của miền Bắc.
Những số liệu này đã khẳng định vai trò của Hải Phòng trên bản đồ di sản văn hóa của Việt Nam. Các lễ hội truyền thống như Lễ hội Từ Lương Xâm, Hội đền Nghè hay Lễ hội Bạch Đằng Giang không chỉ gìn giữ giá trị lịch sử mà còn tạo điều kiện để du khách hòa mình vào dòng chảy văn hóa sôi động của vùng đất này.
2. Top 10 di tích lịch sử Hải Phòng nổi bật 2026
2.1. Cụm di tích Từ Lương Xâm
Cụm di tích lịch sử Hải Phòng Từ Lương Xâm là địa chỉ gắn liền với sự kiện trọng đại trong lịch sử dân tộc. Đây chính là nơi Ngô Quyền từng đặt đại bản doanh để chuẩn bị cho trận đánh trên sông Bạch Đằng năm 938, mở ra thời kỳ tự chủ cho đất nước sau nhiều thế kỷ bị đô hộ.
Sau khi Ngô Quyền qua đời, người dân địa phương đã lập đền thờ để tưởng nhớ công lao lớn lao của ông. Trải qua các triều đại, nơi đây liên tục được sắc phong để tôn vinh thành tích của vị anh hùng dân tộc. Khu di tích hiện nay gồm đền chính, khu nhà lưu niệm và không gian trưng bày những hiện vật lịch sử giá trị.
Lễ hội truyền thống Từ Lương Xâm diễn ra vào tháng 2 âm lịch hàng năm, đã được ghi nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2022. Không khí lễ hội sôi nổi với các nghi lễ rước kiệu, tế lễ trang trọng cùng nhiều hoạt động vui chơi dân gian đặc sắc như hát quan họ, múa rối nước.
Cổng vào tại cụm di tích Lương Xâm. (Nguồn: Sưu tầm)
2.2. Bến tàu không số K15
Bến K15, nằm tại phường Vạn Sơn, quận Đồ Sơn, tuy mang tên gọi giản dị nhưng lại chứa đựng giá trị lịch sử vô cùng đặc biệt. Bến tàu này chính là điểm khởi đầu của Đoàn tàu Không số trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ, nơi tiếp nhận và vận chuyển vũ khí, chiến sĩ từ miền Bắc vào miền Nam.
Khi đến đây, du khách sẽ được tận mắt nhìn thấy các di tích còn sót lại của bến tàu xưa, những cọc gỗ từ thời chiến tranh cùng tấm bia tưởng niệm ghi nhận sự đóng góp của các chiến sĩ đường biển. Bầu không khí tĩnh lặng bên bờ biển Đồ Sơn tạo nên cảm giác trầm mặc, nhắc nhớ tinh thần quả cảm của những người con thành phố cảng.
Du khách check-in tại Bến tàu không số K15. (Nguồn: Báo Lâm Đồng)
2.3. Quần thể di tích nhà Mạc ở Dương Kinh
Khu vực xã Ngũ Đoan, huyện Kiến Thụy từng là trung tâm chính trị của triều Mạc vào thế kỷ XVI. Quần thể di tích lịch sử Hải Phòng này bao gồm nhiều hạng mục như điện Kính Thiên, tượng đài các vị vua Mạc và hệ thống bia đá ghi lại những sự kiện quan trọng của thời kỳ này.
Kiến trúc gỗ cổ kính cùng các nền cung điện được bảo tồn tốt tạo nên một không gian uy nghiêm. Ở đây còn có khu trưng bày hiện vật khảo cổ, giúp du khách hiểu thêm về cuộc sống cung đình cũng như thành tựu văn hóa dưới triều Mạc. Không chỉ vậy, nhiều bảo vật quốc gia có giá trị lớn như bia đá, chuông đồng cũng được lưu giữ tại quần thể này.
Lễ hội tưởng niệm các vị vua Mạc được tổ chức hằng năm với quy mô trang trọng, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Trong không khí linh thiêng, các nghi lễ truyền thống như dâng hương, tế lễ và rước kiệu được thực hiện chu đáo, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với công lao dựng nước của triều đại nhà Mạc. Sự kiện này không chỉ thu hút đông đảo người dân địa phương mà còn hấp dẫn du khách thập phương đến tham quan, tìm hiểu lịch sử và hòa mình vào không gian văn hóa đặc sắc của vùng đất Hải Phòng.
Cổng vào quần thể di tích nhà Mạc ở Dương Kinh. (Nguồn: Sưu tầm)
2.4. . Đình Kiền Bái
Đình Kiền Bái nằm tại Xã Kiền Bái, xã Kiền Thành, Hải Phòng, thờ hai vị thần Trung Quốc Cảm Ứng Thượng Đẳng Thần và Lôi Công Uy Diệu Thượng Đẳng Thần, được cho là đã phù hộ vua Trần đánh thắng giặc Nguyên và giúp dân làng Kiền có cuộc sống yên ổn, làm ăn thịnh vượng. Đình mang đậm nét kiến trúc thời Lê, có cấu trúc kiểu chữ Đinh, với các họa tiết chạm khắc tinh xảo hình rồng, phượng, hoa lá và những cảnh sinh hoạt dân gian sinh động.
Hằng năm, từ mùng 10 đến 13 tháng Giêng âm lịch, đình là nơi diễn ra lễ hội làng Kiền với nhiều trò chơi truyền thống như thi hát đúm, nấu bánh chưng, cướp cây bông. Người thắng cuộc được coi là người được thần ban phúc và nhận sự tôn vinh của dân làng. Đặc biệt, nếu người thắng hai cuộc thi là nam và nữ chưa kết hôn, dân làng thường chúc phúc, vun vén để họ nên duyên – một nét đẹp văn hóa đặc trưng của vùng Kiền Bái.
2.5. Đền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm
Đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là nơi tưởng nhớ một trong những danh nhân văn hóa tiêu biểu của vùng đất này. Nguyễn Bỉnh Khiêm nổi bật không chỉ bởi tài năng văn chương mà còn là nhà triết học, nhà dự báo uyên bác.
Khu di tích có quy mô rộng lớn với tượng đài Trạng Trình, nhà lưu niệm giới thiệu các tác phẩm văn học cùng phần mộ của ông. Khu vườn "Bạch Vân Am", nơi ông từng sống và sáng tác, vẫn giữ được nét yên bình, thanh tịnh như xưa.
Các dịp lễ tưởng niệm ngày sinh (10/4 âm lịch) và ngày mất (28/11 âm lịch) của Nguyễn Bỉnh Khiêm thường thu hút lượng lớn du khách và người dân tới viếng, thể hiện tình cảm kính trọng sâu sắc dành cho vị danh nhân này.
Đền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm rực rỡ với thiết kế màu vàng nổi bật. (Nguồn: Sưu tầm)
2.6. Khu di tích Bạch Đằng Giang
Xã Minh Đức, huyện Thủy Nguyên là địa điểm diễn ra ba chiến thắng lịch sử vĩ đại trên sông Bạch Đằng. Nơi đây là di tích lịch sử Hải Phòng gắn liền với các trận đánh quan trọng vào các năm 938, 981 và 1288, dưới sự lãnh đạo của các vị tướng tài như Ngô Quyền, Lê Đại Hành, Trần Hưng Đạo.
Khu vực này nổi bật với các tượng đài lớn cùng nhiều đền thờ các anh hùng dân tộc, tạo nên không gian linh thiêng. Đặc biệt, khu trưng bày các cọc Bạch Đằng bằng gỗ lim được khai quật từ lòng sông vẫn còn nguyên vẹn, là minh chứng sinh động cho nghệ thuật quân sự tài tình của dân tộc Việt Nam.
Không gian rộng lớn nằm ven dòng sông Bạch Đằng mang đến cho du khách trải nghiệm vừa khám phá, vừa thưởng ngoạn cảnh sắc thiên nhiên tráng lệ. Dòng sông uốn lượn hiền hòa giữa vùng đất lịch sử, kết hợp cùng bầu không khí trong lành và khung cảnh sông nước mênh mông, tạo nên một bức tranh yên bình mà hùng vĩ. Đây là điểm đến lý tưởng để du khách thư giãn, ngắm cảnh và cảm nhận vẻ đẹp nên thơ của vùng đất gắn liền với những chiến công hiển hách trong lịch sử dân tộc.
2.7. Đền Nghè
Đền Nghè là di tích lịch sử Hải Phòng đặc biệt tọa lạc ngay tại khu trung tâm. Đây là nơi thờ nữ tướng Lê Chân, người khai phá và bảo vệ vùng đất này khỏi kẻ thù xâm lược. Ngôi đền không chỉ là điểm đến tâm linh linh thiêng mà còn là biểu tượng văn hóa, ghi dấu lòng biết ơn và niềm tự hào của người dân Hải Phòng đối với vị nữ anh hùng kiêu hãnh của quê hương.
Kiến trúc của đền nổi bật với các cột đá chạm trổ tinh vi, nhiều pho tượng quý và những tấm bia đá cổ góp phần tạo nên không gian trang nghiêm. Những bức tranh thờ sinh động mô tả hình ảnh nữ tướng trong bộ chiến phục đã để lại ấn tượng mạnh mẽ đối với khách tham quan.
Lễ hội đền Nghè diễn ra vào các tháng 2, 8, 12 âm lịch với nhiều hoạt động rước kiệu, trình diễn các trò chơi dân gian, mang không khí lễ hội truyền thống đậm đà sắc màu địa phương. Sự kiện này không chỉ là dịp để người dân tưởng nhớ công lao của nữ tướng Lê Chân mà còn là cơ hội để du khách hòa mình vào không gian văn hóa đặc sắc, cảm nhận tinh thần đoàn kết và niềm tự hào của người dân đất Cảng.
Đền Nghè lung linh về đêm. (Nguồn: Sưu tầm)
2.8. Chùa Dư Hàng
Chùa Dư Hàng vốn mang tên cổ là Phúc Lâm Tự, là một trong những ngôi chùa có lịch sử lâu đời. Được dựng từ thời Tiền Lê, sau đó được trùng tu dưới triều Lý, di tích lịch sử Hải Phòng này vẫn bảo tồn được nhiều giá trị nghệ thuật và kiến trúc cổ kính.
Các bức tượng Phật, chuông đồng, bia đá từ thế kỷ XVII–XVIII được lưu giữ cẩn thận, thể hiện sự khéo léo của các nghệ nhân xưa. Giữa nhịp sống sôi động của thành phố, chùa là nơi lý tưởng để tìm về không gian tĩnh lặng, thanh bình và cảm nhận nét đẹp của văn hóa Phật giáo.
Không chỉ có giá trị về kiến trúc, chùa Dư Hàng còn là trung tâm sinh hoạt Phật giáo quan trọng, được người dân thành phố kính trọng và thường xuyên lui tới cầu an.
2.9. Pháo đài Thủ Ngữ (Cát Bà)
Pháo đài Thủ Ngữ nằm trên đỉnh núi phía nam đảo Cát Bà, là điểm có vai trò chiến lược trong việc bảo vệ chủ quyền biển đảo. Di tích lịch sử Hải Phòng này từng là nơi đặt các công trình quân sự phòng thủ trong thời kỳ chống Pháp và chống Mỹ.
Tượng pháo đài Thủ Ngữ tại Cát Bà. (Nguồn: Sưu tầm)
Hệ thống hầm ngầm, các vị trí đặt pháo cùng những công trình quân sự vẫn được bảo tồn nguyên trạng, mang lại cảm nhận rõ nét về chiến thuật bảo vệ biển đảo của quân và dân ta. Đứng tại pháo đài, du khách có thể phóng tầm mắt ngắm nhìn toàn cảnh vịnh Lan Hạ với vô số đảo đá vôi và biển xanh trong vắt.
Vị trí đặc biệt của pháo đài vừa mang ý nghĩa lịch sử, vừa là điểm ngắm cảnh đẹp, tạo nên trải nghiệm khám phá hài hòa giữa quá khứ và hiện tại. Để di chuyển ra đảo một cách thuận tiện, du khách có thể lựa chọn tuyến cáp treo Sun World Cat Ba. Đây là phương tiện hiện đại giúp rút ngắn thời gian di chuyển, tiết kiệm chi phí so với đi phà truyền thống, đồng thời mang đến trải nghiệm ngắm cảnh biển từ trên cao vô cùng ấn tượng.
Tuyến cáp treo 3 dây tại Sun World Cat Ba.
2.10. Đình Kim Sơn và đền Phú Xá
Hai di tích lịch sử Hải Phòng này là đại diện cho nghệ thuật kiến trúc đình cổ cùng tín ngưỡng thờ cúng tiêu biểu của cư dân vùng biển.
Đình Kim Sơn ở xã Tân Trào, huyện Kiến Thụy gắn liền với phong trào chống Nhật và là nơi thờ Nam Hải Đại Vương, vị thần bảo vệ người dân vùng biển. Công trình mang kiến trúc cổ với nhiều chi tiết chạm khắc tinh xảo, phản ánh trình độ của các nghệ nhân xưa.
Đền Phú Xá tại phường Đông Hải 1, quận Hải An thờ các vị nhân thần có công khai hoang, giữ gìn vùng cửa biển trước thiên tai. Cả hai di tích đều tổ chức lễ hội truyền thống vào ngày 8/2 và 20/8 âm lịch, tạo không khí vui tươi, gắn kết cộng đồng địa phương và du khách thập phương.
3. Hướng dẫn tham quan các di tích lịch sử Hải Phòng năm 2026
3.1. Gợi ý lịch trình trải nghiệm di tích lịch sử Hải Phòng 2N1Đ
Buổi sáng, du khách bắt đầu hành trình tại Khu di tích Bạch Đằng Giang, nơi lưu giữ dấu ấn ba trận thủy chiến lừng lẫy trong lịch sử dân tộc. Tiếp đó, ghé thăm Đền Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm ở Vĩnh Bảo, chiêm ngưỡng không gian cổ kính và lắng nghe những giai thoại về bậc danh nhân văn hóa thế giới.
Buổi chiều, quay về trung tâm thành phố tham quan Chùa Dư Hàng ngôi chùa cổ hơn 400 năm tuổi, rồi dạo quanh Nhà hát lớn Hải Phòng và Cầu khóa tình yêu bên sông Tam Bạc. Kết thúc ngày tham quan bằng việc thưởng thức ẩm thực địa phương như bánh đa cua, nem cua bể trong không khí phố biển sầm uất.
3.2. Kinh nghiệm, lưu ý khi tham quan di tích lịch sử Hải Phòng
Trong quá trình tham quan di tích lịch sử Hải Phòng, việc lựa chọn trang phục kín đáo, lịch sự là hết sức cần thiết, đặc biệt tại các không gian đền chùa, nơi linh thiêng. Hãy chú ý giữ giọng nói nhỏ nhẹ, ứng xử văn minh và tuân thủ quy định, nghi lễ truyền thống để thể hiện sự tôn trọng với văn hóa địa phương.
Khi chụp ảnh lưu niệm, nên hạn chế chụp hình tại khu vực thờ tự, không sử dụng đèn flash với các hiện vật cổ và tuân thủ đúng hướng dẫn tại từng di tích. Việc di chuyển giữa các điểm có thể lựa chọn sử dụng phương tiện cá nhân, taxi hoặc tham gia các tour theo nhóm để thuận tiện hơn.
Để có những bức hình ấn tượng, bạn nên chọn các góc chụp với cột đá cổ, tượng đài lớn hoặc lối cổng đình truyền thống. Trang phục truyền thống sẽ giúp bạn hòa hợp với bối cảnh lịch sử. Nếu có dịp tham gia các lễ hội như lễ hội Nghè hay lễ hội Từ Lương Xâm, bạn sẽ có nhiều trải nghiệm văn hóa đặc sắc khó quên.
Chủ động lên kế hoạch trùng với các dịp lễ hội, đồng thời liên hệ trước với hướng dẫn viên để nắm rõ thông tin về lịch trình diễn ra lễ hội sẽ giúp chuyến đi của bạn trở nên trọn vẹn và đáng nhớ hơn.
Những di tích lịch sử Hải Phòng không chỉ là nơi lưu giữ giá trị văn hóa, truyền thống mà còn đem đến cho du khách nhiều trải nghiệm sâu sắc trong hành trình khám phá. Mỗi công trình, mỗi di tích là biểu tượng cho tinh thần bất khuất và niềm tự hào của người dân thành phố cảng. Hãy cùng nhau bảo tồn, phát huy, để giá trị văn hóa Hải Phòng tiếp tục lan tỏa đến các thế hệ mai sau.